_edited.jpg){kind=small}
Tijdens mijn afstudeeronderzoek van de opleiding Voeding & Diëtetiek aan de Hogeschool van Amsterdam heb ik onderzoek gedaan naar het eetgedrag van nabestaanden.
Graag wil ik de resultaten delen omdat het een vernieuwende toevoeging kan zijn voor het werkveld van professionals die met personen in rouw te maken krijgen. Van psychologen tot rouwtherapeuten, huisartsen en diëtisten.
Mijn missie is om de mentale en fysieke gezondheid van nabestaanden te verbeteren. Een gezonde leefstijl en voeding biedt ondersteuning.
Via deze weg wil ik iedereen bedanken die heeft bijgedragen!
Veel leesplezier,
Mahsa
Wat is de invloed van rouw op kwaliteit van leven (slaap, fysieke activiteit, stress en depressie)?
Er is onderzoek gedaan naar de invloed van rouw op kwaliteit van leven (slaap, stress, fysieke activiteit en depressie). Uit het onderzoek bleek dat rouw een risicofactor is voor verschillende mentale en fysieke gezondheidsproblemen waaronder depressie, angst, posttraumatische stressstoornis (PTSS), zelfmoordgedachten, hoge bloeddruk, verhoogd cortisol, myocardinfarct, ontsteking, exacerbatie van diabetes type 2 en artritis symptomen. Bovendien wordt rouw geassocieerd met verhoogde percentages van kanker, hartaandoeningen, beroertes en hogere sterfte.
Daarnaast bleek dat nabestaanden slecht slapen. Slechte slaap vergroot het ontwikkelen van psychopathologie waaronder gecompliceerde rouw, wat impliceert dat slaap een potentiële risicofactor kan zijn. Verschillende studies suggereren dat rouw geassocieerd is met slaapstoornissen. Een langdurige slaapstoornis kan een mechanisme zijn waardoor rouwverwerking de immunologische gezondheid ontregelt en het sterfterisico verhoogt. Veranderingen in slaapkwaliteit waren geassocieerd met veranderingen in pro-inflammatoire cytokine productie en kan worden toegeschreven aan verhoogde ontstekingsactiviteit. De kwaliteit van de slaap tijdens rouw kan een diepgaande invloed hebben op het immuunsysteem, aangezien slaap een homeostatische rol speelt bij het reguleren hiervan. Langdurige perioden van slaapverstoring kunnen daarom aanzienlijke gevolgen hebben voor de immunologische gezondheid van personen in rouw. Rouw wordt geassocieerd met onaangepaste patronen van immuun activiteit. De bevindingen suggereren dat de stress die gepaard gaat met het verliezen van een dierbare een negatieve invloed heeft op het immuunsysteem.
Rouw wordt geclassificeerd als één van de grootste stressoren in het leven. De reactie op een sterfgeval, gewoonlijk rouw genoemd, is een unieke psychologische stress die enkele weken of maanden kan aanhouden en voor sommigen kan leiden tot chronische psychologische stress.
Veel geestelijke gezondheidsproblemen bij rouw kunnen worden verbeterd door fysieke activiteit. Van fysieke activiteit is bekend dat ze de mentale en fysieke gezondheid bevorderen. Activiteiten zoals yoga, hardlopen, wandelen en vechtsporten werden als heilzaam beschouwd. Fysieke activiteit zorgde voor een gevoel van vrijheid om emoties te uiten. Daarnaast zorgde het voor afleiding en een ontsnapping aan verdriet, terwijl de sociale steun werd verbeterd. Verder is aangetoond dat fysieke activiteit veelbelovend is als een aanvullende interventie om PTSS en depressieve symptomen te verbeteren.
Het grootste deel van onderzoek naar gezondheidsuitkomsten in verband met rouwverwerking heeft zich gericht op geestelijke gezondheid, meestal depressie en komt veel voor gedurende het eerste jaar van rouw. Studies hebben aangetoond dat de ervaring van rouwverwerking leidt tot chronische depressie bij ongeveer 10-15% van de mensen. Er wordt onderscheidt gemaakt in vijf stadia van rouw: 1) ontkenning 2) woede 3) het gevecht aangaan 4) depressie en 5) aanvaarding. Uit een ander onderzoek bleek dat ernstige depressieve stoornis, rouw compliceert bij 20% tot 30% van de nabestaanden. Ook wordt rouw in verband gebracht met symptomen van depressie en angst. Deze negatieve effecten tasten de gezondheid van nabestaanden aan en veroorzaken mogelijk een vermindering van cognitieve functies. Bovendien heeft ongeveer 51% van de mensen die behandeling zoeken met gecompliceerde rouw een co morbide depressieve stoornis. Aan rouw gerelateerde depressie wordt geassocieerd met depressieve stemming, anorexia, slapeloosheid, vermoeidheid, anhedonie, rusteloosheid en prikkelbaarheid.
Hoe beïnvloedt rouw eetgedrag?
Op de vraag of er een verandering in eetlust werd gemerkt tijdens rouw bleken de antwoorden twee kanten op te gaan. Er werd zowel een verminderde eetlust als een vermeerdering ervaren bij volwassen nabestaanden. Opmerkelijk was dat recent na verlies grotendeels een verminderde eetlust werd ervaren bij de respondenten, met als reden dat eten geen prioriteit meer had. Respondent 3 gaf aan ´´Ik had totaal geen trek, sterker nog ik bedacht ´s avonds laat van shit ik heb nog niet gegeten vandaag´´. Aan de andere kant werd er meer eetlust ervaren, dit waren voornamelijk calorierijke (zoet, vet) voedingsmiddelen. Op deze manier diende voeding als afleiding van het verdriet.
Op de vraag of er een verandering is geweest in de frequentie van maaltijden bleek dat maaltijden frequent werden overgeslagen of dat er tussendoor snelle hapjes werden genuttigd. Er was weinig tot geen energie om maaltijden te bereiden en dit had geen prioriteit. Zo gaf respondent 2 aan ‘’In plaats van 3 keer per dag eten en gezonde voeding was het één keer per dag een snelle hap met de stress die je ervaart’’.
Op de vraag of er gebruik werd gemaakt van bestel maaltijden bleek hier meer gebruik van te zijn in een periode van rouw. Zo gaf respondent 7 aan ‘’Ik had geen energie om te koken, vaak was het dan iets ongezonds zoals fastfood, friet of burgers’’.
De betekenis van eten bleek uit de interviews veranderd te zijn in een periode van rouw. Eten werd gezien als functioneel, troost en afleiding. Zo gaf respondent 10 aan ‘’Naar de koelkast te lopen om een nieuw biertje te halen was eigenlijk al te veel gevraagd’’ en respondent 7 ‘’Ik vind eten klaarmaken te veel gedoe. Ik ben eigenlijk sinds dat mijn man is overleden chronisch moe’’. Voorheen werd eten gezien als gezellig en sociaal, de betekenis hiervan is veranderd.
Op de vraag of er een verandering is gekomen in de groente en fruit inname werd er divers geantwoord. Bij de respondenten die meer groente en fruit aten kwam dit doordat er meer bewustwording kwam voor gezondheid en gezonde voeding. Bij de respondenten die minder groente en fruit aten kwam het door verminderde eetlust of weinig energie. Zo gaf respondent 11 aan ‘’Die lag eerder altijd hoog, maar is nu minder. Maar zoals ik zei dat is meer een energieprobleem om dat klaar te maken’’ en respondent 7 ‘’Ja veel minder groente en fruit want ik ben eigenlijk vegetarisch, dus ben wel echt een groente eter. Ik heb op de een of andere manier helemaal geen zin om de moeite te nemen om dat voor mezelf klaar te maken en daar ben ik niet blij mee’’.
Uit de interviews bleek dat er zowel gewichtsverlies als gewichtstoename was. De eerste maanden tot een jaar werd er gewichtsverlies opgemerkt. Aan de andere kant werd er ook een gewichtstoename gezien, eten werd gezien als afleiding in tijden van stress. Zo gaf respondent 10 aan ‘’Binnen een jaar na het verlies ben ik 26 kg aangekomen’’ en respondent 7 ‘’Ja het aankomen in gewicht, dat is natuurlijk door het snoepen. Ik snoepte eerst niet en ik ben echt gaan snoepen na het verlies. Ja, van suiker word je dik’’.
Op de vraag hoe een voedingsdeskundige het beste kon helpen in een periode van rouw werd benoemd dat het onder de aandacht moet komen bij uitvaartcentra en als ondersteuning om iemands leven te structureren. Bovendien werd benoemd dat het niet zozeer alleen gaat over wat je moet eten, maar ook hoe je het voor elkaar kunt krijgen. Zo gaf respondent 11 aan ‘’Ik weet zeker dat voeding ondersteunend is, het is je brandstof en medicijn, als je voor de lol een week slecht eet dan ga je je ook slecht voelen dat lijkt ook echt geen twijfel’’.
Tot slot bleek uit het expertinterview met Manu Keirse dat vitaminerijke voeding die personen in rouw kracht geeft heel erg belangrijk is. ‘’Mensen hebben in de eerste weken geen kracht om te koken en mensen hebben geen zin meer om te eten. Iemand verwennen zodat ze kunnen ontspannen. Vraag diegene die iemand is verloren: wat is je lievelingsgerecht? en bereid het in de eerste dagen, want ze hebben de kracht niet om zelf te koken of zelf initiatief te nemen. Een voedingsdeskundige kan goed kijken naar de samenstelling van de voeding, naar de makkelijke bereidbaarheid omdat het weinig inspanning moet kosten en naar de regelmaat ervan. Want als je lichaam zwaar ondermijnd is moet je lichaam worden gevoed op een regelmatige manier’’.
Hoe beïnvloedt rouw BMI?
Uit onderzoeken bleek dat rouw zowel invloed heeft op gewichtsverlies als gewichtstoename bij nabestaanden. Uit een ander onderzoek blijkt er een krachtig verband te zijn tussen rouwverwerking, voedingsrisico en gewicht. Aan de ene kant werd er ongewenst gewichtsverlies gezien, zo werd dit gerapporteerd in een gedurende periode van 3 jaar. Daarnaast toonde een andere studie dat één van de bekende oorzaken van gewichtsverlies, rouwverwerking was. Het moet worden opgemerkt dat emoties, eenzaamheid en depressie als gevolg van een sterfgeval ertoe kunnen leiden dat mensen de portiegroottes van het eten veranderen, een verminderde eetlust ervaren, minder plezier ervaren aan eten en aan ondervoeding lijden.
Uit dit onderzoek is gebleken dat het verlies van een dierbare op oudere leeftijd leidt tot een afname van de BMI. Vooral met betrekking tot partnerverlies worden veranderingen in eetgewoonten waargenomen. Weduwen hebben de neiging om alleen, minder zelfgemaakte maaltijden te eten. Daarnaast hebben mannen meer kans om onregelmatig te eten. Dit kan het gevolg zijn van veranderingen in de sociale betekenis van eten. Verder was er een verminderde motivatie om te koken, werden maaltijden overgeslagen of werden minder gezonde keuzes gemaakt. Rouwverwerking bleek een significante risicofactor voor lichaamsgewicht variabelen, waaronder afname van de BMI. Met betrekking tot recente rouwenden is aanzienlijk en snel gewichtsverlies een van de waarschijnlijkheden als gevolg van beperking in voedselinname.
Aan de andere kant werd er gewichtstoename opgemerkt. Zo bleek dat rouwverwerking gepaard gaat met een verhoogd BMI. Er werd geconcludeerd dat dit kan betekenen dat er te veel gegeten wordt. Verschillende onderzoeken wijzen erop dat BMI wordt beïnvloedt door stress en stressvolle gebeurtenissen. Verlies van een dierbare kan ook leiden tot eetbuien en slechte eetgewoontes en dat kan ook leiden tot verhoging van BMI.
Bovendien wordt rouw geassocieerd met veranderingen in activiteitsniveau en voeding wat vaak resulteert in een verhoogde BMI. Negatief gezondheidsgedrag en vooral verhoogde BMI kunnen direct verband houden met een verminderde gezondheid. Gewichtstoename kan optreden als eten gekoppeld wordt om het verdriet te kunnen verlichten. Voeding kan een toevluchtsoord zijn en eetbuien veroorzaken, mogelijk door de mate van angst en stress die ervaren wordt.
Geraadpleegde bronnen
Mughal S, Azhar Y, Mahon MM, Siddiqui WJ. Grief Reaction. 2022 [cited 2022 May 14]; Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29939609/
Thompson LW, Breckenridge JN, Gallagher D & Peterson J. Effects of bereavement on self-perceptions of physical health in elderly widows and widowers. Journal of Gerontology 1985;39, 309–14.
Rogers MP & Reich P. On the health consequences of bereavement. New England Journal of Medicine 1988;319, 510–12.
de Feijter M, O'Connor MF, Arizmendi BJ, Ikram MA, & Luik AI. The longitudinal association of actigraphy-estimated sleep with grief in middle-aged and elderly persons. Journal of psychiatric research. 2021;137,66–72.
Hall M, Buysse DJ, Dew MA, Prigerson HG, Kupfer DJ, & Reynolds CF, 3rd. Intrusive thoughts and avoidance behaviors are associated with sleep disturbances in bereavement-related depression. Depression and Anxiety, 1997;6(3), 106–112.
Kowalski SD, & Bondmass MD. Physiological and psychological symptoms of grief in widows. Research in Nursing & Health, 2008;31(1), 23–30.
Monk TH, Begley AE, Billy BD, Fletcher ME, Germain A, Mazumdar S, Zarotney JR. Sleep and circadian rhythms in spousally bereaved seniors. Chronobiology International, 2008;25(1), 83–98.
Wu EL, Brown RL, Chirinos DA, Chen MA, de Dios MA, Taylor DM, et al. Socioeconomic disparities in health: Changes in sleep quality and inflammation during bereavement. Compr Psychoneuroendocrinol [Internet]. 2021 [cited 2022 May 15];7(100056):100056. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34195688/
Buckley T, McKinley S, Tofler G, Bartrop R. Cardiovascular risk in early bereavement: a literature review and proposed mechanisms. Int J Nurs Stud [Internet]. 2010 [cited 2022 May 15];47(2):229–38. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19665709/
Williams J, Shorter GW, Howlett N, Zakrzewski-Fruer J & Chater AM. Can Physical Activity Support Grief Outcomes in Individuals Who Have Been Bereaved? A Systematic Review. Sports medicine - open, 2021;7(1), 26.
Sciencedirect.com. [cited 2022 May 15]. Available from: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165178115305163?via%3Dihub
Silverman GK, Jacobs SC, Kasl SV, Shear MK, Maciejewski PK, Noaghiul FS, et al. Quality of life impairments associated with diagnostic criteria for traumatic grief. Psychol Med [Internet]. 2000 [cited 2022 May 18];30(4):857–62. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11037094/
Germain A, Caroff K, Buysse DJ, Shear MK. Sleep quality in complicated grief. J Trauma Stress [Internet]. 2005 [cited 2022 May 18];18(4):343–6. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16281231/
Huang F-Y, Hsu A-L, Hsu L-M, Tsai J-S, Huang C-M, Chao Y-P, et al. Mindfulness improves emotion regulation and executive control on bereaved individuals: An fMRI study. Front Hum Neurosci [Internet]. 2018 [cited 2022 May 18];12:541. Available from: http://dx.doi.org/10.3389/fnhum.2018.00541
Shahane AD, Fagundes CP, Denny BT. Mending the heart and mind during times of loss: A review of interventions to improve emotional well-being during spousal bereavement. Bereave Care [Internet]. 2018 [cited 2022 May 18];37(2):44–54. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31548757/
Hensley PL. Treatment of bereavement-related depression and traumatic grief. J Affect Disord [Internet]. 2006 [cited 2022 May 18];92(1):117–24. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16458978/
Zisook S, Shuchter SR, Irwin M, Darko DF, Sledge P, Resovsky K. Bereavement, depression, and immune function. Psychiatry Res [Internet]. 1994 [cited 2022 May 18];52(1):1–10. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8047615/
Boelen PA, Prigerson HG. The influence of symptoms of prolonged grief disorder, depression, and anxiety on quality of life among bereaved adults: a prospective study: A prospective study. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci [Internet]. 2007;257(8):444–52. Available from: http://dx.doi.org/10.1007/s00406-007-0744-0
Näppä U, Lundgren A-B, Axelsson B. The effect of bereavement groups on grief, anxiety, and depression - a controlled, prospective intervention study. BMC Palliat Care [Internet]. 2016;15(1):58. Available from: http://dx.doi.org/10.1186/s12904-016-0129-0
Boelen PA, Lancee J. Sleep difficulties are correlated with emotional problems following loss and residual symptoms of effective prolonged grief disorder treatment. Depress Res Treat [Internet]. 2013 [cited 2022 May 18];2013:739804. Available from: https://www.hindawi.com/journals/drt/2013/739804/
Sciencedirect.com. [cited 2022 May 18]. Available from: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0306453017316025
Utz RL, Caserta M, Lund D. Grief, depressive symptoms, and physical health among recently bereaved spouses. Gerontologist [Internet]. 2012 [cited 2022 May 18];52(4):460–71. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22156713/
Wilcox S, Evenson KR, Aragaki A, Wassertheil-Smoller S, Mouton CP, Loevinger BL. The effects of widowhood on physical and mental health, health behaviors, and health outcomes: The Women’s Health Initiative. Health Psychol [Internet]. 2003;22(5):513–22. Available from: http://dx.doi.org/10.1037/0278-6133.22.5.513
Mercan MA, Barlin H, Cebeci AF. Late-life bereavement: Association between familial death and weight loss among elderly in the United States. Omega (Westport) [Internet]. 2016;74(1):3–15. Available from: http://dx.doi.org/10.1177/0030222816649082
Wilcox S, Evenson KR, Aragaki A, Wassertheil-Smoller S, Mouton CP, Loevinger BL. The effects of widowhood on physical and mental health, health behaviors, and health outcomes: The Women’s Health Initiative. Health Psychol [Internet]. 2003;22(5):513–22. Available from: http://dx.doi.org/10.1037/0278-6133.22.5.513
Mercan MA, Barlin H, Cebeci AF. Late-life bereavement: Association between familial death and weight loss among elderly in the United States. Omega (Westport) [Internet]. 2016;74(1):3–15. Available from: http://dx.doi.org/10.1177/0030222816649082
Schulz R, Beach SR, Lind B, Martire LM, Zdaniuk B, Hirsch C, et al. Involvement in caregiving and adjustment to death of a spouse: Findings from the caregiver health effects study. JAMA [Internet]. 2001 [cited 2022 May 18];285(24):3123. Available from: https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/193954
Oliveira AJ, Rostila M, Saarela J, Lopes CS. The influence of bereavement on body mass index: results from a national Swedish survey. PLoS One [Internet]. 2014;9(4):e95201. Available from: http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0095201
Stahl ST, Schulz R. Changes in routine health behaviors following late-life bereavement: a systematic review. J Behav Med [Internet]. 2014 [cited 2022 May 18];37(4):736–55. Available from: http://dx.doi.org/10.1007/s10865-013-9524-7
Cohen M, Granger S, Fuller-Thomson E. The association between bereavement and biomarkers of inflammation. Behav Med [Internet]. 2015;41(2):49–59. Available from: http://dx.doi.org/10.1080/08964289.2013.866539
Campos MTF de S, Peluzio M do CG, Melo MS de S, Simonini E, Coelho FMG, Araújo RMA. [“The table that shrank”: the food perspective of mothers who have lost children]. Ciencia & Saude Coletiva [Internet]. 2020 Mar 1;25(3):1051–60. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32159673/
Vesnaver E, Keller HH, Sutherland O, Maitland SB, Locher JL. Food behavior change in late-life widowhood: A two-stage process. Appetite [Internet]. 2015 [cited 2022 May 18];95:399–407. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26232138/
Hohwü L, Li J, Olsen J, Sørensen TIA, Obel C. Severe maternal stress exposure due to bereavement before, during and after pregnancy and risk of overweight and obesity in young adult men: a Danish National Cohort Study. PLoS One [Internet]. 2014 [cited 2022 May 18];9(5):e97490. Available from: http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0097490
Shahar DR, Schultz R, Shahar A, Wing RR. The effect of widowhood on weight change, dietary intake, and eating behavior in the elderly population. J Aging Health [Internet]. 2001 [cited 2022 May 18];13(2):189–99. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11787511/
Kaprio J, Koskenvuo M, Rita H. Mortality after bereavement: a prospective study of 95,647 widowed persons. Am J Public Health [Internet]. 1987 [cited 2022 May 18];77(3):283–7. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3812831/
Shahane AD, Fagundes CP, Denny BT. Mending the heart and mind during times of loss: A review of interventions to improve emotional well-being during spousal bereavement. Bereave Care [Internet]. 2018 [cited 2022 May 18];37(2):44–54. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31548757/
Mcconnell KR, Hunter S, Uhrich T, Haischer M. Marquette.edu. [cited 2022 May 18]. Available from: https://www.marquette.edu/innovation/documents/commentary-mcconnell.pdf
Boelen PA, Prigerson HG. The influence of symptoms of prolonged grief disorder, depression, and anxiety on quality of life among bereaved adults: a prospective study: A prospective study. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci [Internet]. 2007;257(8):444–52. Available from: http://dx.doi.org/10.1007/s00406-007-0744-0
Comments